Terapie celowane i immunoterapia w raku trzustki
Rak trzustki nie ma dobrej sławy, a usłyszenie takiej diagnozy jest wyjątkowo przerażające. Niestety statystyki tylko potwierdzają te opinie – rak trzustki jest jednym z najbardziej śmiertelnych nowotworów złośliwych i wiąże się ze złym rokowaniem. Należy jednak pamiętać, że dzięki postępowi medycyny taka diagnoza to nie wyrok!
Leczenie raka trzustki zależy od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. W miarę postępu wiedzy o mechanizmach zachodzących w komórkach raka trzustki, naukowcy nieustannie opracowują nowsze leki, które dziś zalicza się do kategorii terapeutyków celowanych.
Nie wszystkie nowotwory powoduje ta sama zmiana, co więcej ten sam typ nowotworu może powstać w wieloraki sposób. Terapia celowana to leczenie ukierunkowane na specyficzne zmiany genów, białek lub środowiska tkankowego nowotworu, które przyczyniają się do wzrostu i przeżycia nowotworu. Ten rodzaj leczenia blokuje wzrost i rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych oraz ogranicza uszkodzenia zdrowych komórek. Poniżej opisujemy najczęściej stosowane leki celowane.
Olaparib. Lek ten jest zatwierdzony dla osób z przerzutowym rakiem trzustki u których potwierdzono germinalną (dziedziczną) mutację w genach BRCA1/2. Zazwyczaj włączany jest do leczenia po przyjmowaniu przez pacjenta chemioterapii opartej na związkach platyny, takich jak oksaliplatyna lub cisplatyna. W 2022 roku Olaparib został włączony do onkologicznego programu lekowego i jest jedynym refundowanym lekiem celowanym stosowanym w leczeniu raka trzustki.
Erlotynib. Lek ten stosuje się u osób z zaawansowanym rakiem trzustki w połączeniu z lekiem stosowanym w chemioterapii, gemcytabiną. Erlotynib blokuje działanie receptora naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR), białka, które może stać się nieprawidłowe i sprzyjać wzrostowi i rozprzestrzenianiu się raka. Dlatego też, przed włączeniem erlotynibu, kluczowe jest określenie statusu mutacji EGFR u pacjenta.
Terapie tumor-agnostyczne. Czyli leki, które nie są specyficzne dla określonego rodzaju nowotworu i miejsca w którym się rozpoczął, ale skupiają się na konkretnej zmianie genetycznej. Te zmiany genetyczne są zwykle rzadkie w przypadku raka trzustki.
Przykłady takich leków obejmują:
- Larotrektynib i entrektynib. Leki te są przeznaczone dla pacjentów, u których wykryto fuzję genów NTRK.
- Selperkatynib. Lek ten stosuje się w przypadku pacjentów z potwierdzoną fuzją genu RET z innymi genami.
- Dabrafenib z trametynibem. Tę kombinację 2 różnych leków stosuje się w leczeniu nowotworów z mutacjami BRAF
Immunoterapia. Układ odpornościowy ma za zadanie znaleźć, zaatakować i zniszczyć obce komórki, przy czym oszczędzając zdrowe komórki organizmu. Dzieje się to przy pomocy tzw. „punktów kontrolnych” czyli białek znajdujących się na komórkach odpornościowych, które muszą zostać aktywowane, aby rozpocząć odpowiedź immunologiczną.
Komórki nowotworowe czasami znajdują sposoby na wyciszenie tych punktów kontrolnych, aby uniknąć ataku ze strony układu odpornościowego. Jednym z głównych szlaków prowadzących do wyciszenia aktywności limfocytów jest szlak PD-1/PD-L1. U pacjentów
z wysoką ekspresją PD-L1, a także z wykazaną wysoką niestabilnością mikrosatelitarną, niedoborem naprawy niedopasowania lub z wysokim obciążeniem mutacyjnym (TMB) istnieje możliwość zastosowania przeciwciał anty-PD-1, takie jak pembrolizumab i dostarlimab.
Bibliografia
- Manrai M, Tilak TVSVGK, Dawra S, Srivastava S, Singh A. Current and emerging therapeutic strategies in pancreatic cancer: Challenges and opportunities. World J Gastroenterol. 2021 Oct 21;27(39):6572-6589. doi: 10.3748/wjg.v27.i39.6572. PMID: 34754153; PMCID: PMC8554408.
- Robatel S, Schenk M. Current Limitations and Novel Perspectives in Pancreatic Cancer Treatment. Cancers (Basel). 2022 Feb 16;14(4):985. doi: 10.3390/cancers14040985. PMID: 35205732; PMCID: PMC8870068.
- Brozos-Vázquez E, Toledano-Fonseca M, Costa-Fraga N, García-Ortiz MV, Díaz-Lagares Á, Rodríguez-Ariza A, Aranda E, López-López R. Pancreatic cancer biomarkers: A pathway to advance in personalized treatment selection. Cancer Treat Rev. 2024 Apr;125:102719. doi: 10.1016/j.ctrv.2024.102719. Epub 2024 Mar 12. PMID: 38490088.