Badania genetyczne w raku trzustki

Rak trzustki to choroba w wyniku której zdrowe komórki trzustki przestają działać prawidłowo i rozrastają się w sposób wymykający się spod kontroli. Komórki nowotworowe nagromadzają się i zaczynają tworzyć masę zwaną guzem. Guz może stać się złośliwy, co oznacza, że może wpływać na czynność trzustki, wrastać do pobliskich naczyń krwionośnych i narządów, a ostatecznie rozprzestrzenić się na inne części ciała w procesie zwanym przerzutami.

Szacuje się, że w 2022 roku na raka trzustki zdiagnozowano na całym świecie ponad 510 tysięcy osób. Choroba ta stanowi około 3% wszystkich zdiagnozowanych na świecie nowotworów. Rak trzustki jest ósmym pod względem częstości występowania nowotworem u kobiet i dziesiątym pod względem częstości występowania nowotworem u mężczyzn.

Większość nowotworów trzustki (około 90%) uważa się za sporadyczne. Oznacza to, że zmiany genetyczne, które doprowadziły do ​​pojawienia się nowotworu, powstały przypadkowo podczas życia pacjenta. Nie ma zatem ryzyka przekazania tych zmian genetycznych swoim dzieciom.

Dziedziczne nowotwory trzustki choć są mniej powszechne (to około 10% wszystkich nowotworów trzustki) występują. Dodatkowo niektóre inne choroby genetyczne mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka trzustki.

Aby ocenić dziedziczne ryzyko wystąpienia nowotworu należy wykonać badanie DNA z komórek germinalnych (taki zestaw komórek z którym się urodziliśmy). Materiał do wykonania takiego badania to krew, wymaz z policzka, ślina.

A więc, jeśli w Twojej rodzinie występuje wyraźna historia chorób trzustki rozważ wykonanie poniżej opisanych badań, aby poznać swoje ryzyko zachorowania na raka trzustki.

Mutacje w genach BRCA1 i BRCA2. Mutacje te bardzo często są kojarzone z dziedzicznym rakiem piersi i jajnika. I słusznie, jest to jedna z głównych przyczyn powstawania nowotworów. Posiadanie mutacji w tych dwóch genach może podwyższać ryzyko zachorowania na raka trzustki nawet 3-10- krotnie. Dodatkowo wykrycie germinalnej mutacji w genach BRCA umożliwia zastosowanie leków
z grupy inhibitorów PARP np. olaparib.

Polecane badanie: Analiza całej sekwencji kodującej genów BRCA1 i BRCA2 metodą NGS.

Mutacje w genie PALB2. Około 1–3% pacjentów z rodzinnym rakiem trzustki odziedziczyło mutacje w genie PALB2.

Polecane badanie: Analiza całej sekwencji kodującej genów PALB2 metodą NGS.

Badanie w kierunku zespół Lyncha. Jest to rodzaj dziedzicznego zespołu nowotworowego związanego z genetyczną predyspozycją do różnych typów nowotworów, głównie raka jelita grubego. Jednakże pacjenci chorujący na zespół Lyncha posiadają około 9-krotnie zwiększone ryzyko zachorowania na raka trzustki.

Polecane badanie: Analiza całej sekwencji kodującej genów MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, EPCAM metodą NGS.

Badanie w kierunku mukowiscydozy. Choroba bezpośrednio wpływa na trzustkę, powodując niewydolność i przewlekłe zapalenie tego narządu. Ryzyko zachorowania na raka trzustki jest 5 do 6 razy większe u osób chorych na mukowiscydozę.

Polecane badanie: Analiza całej sekwencji kodującej genów CFTR metodą NGS.

Badanie w kierunku dziedzicznego zapalenia trzustki.  To rzadka, dziedziczna choroba, która zwykle rozpoczyna się przed 20. rokiem życia. Charakteryzuje się nawracającymi epizodami ciężkiego zapalenia trzustki, które w konsekwencji może prowadzić do zapalenia przewlekłego oraz znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka trzustki (około 40–55%).

Polecane badanie: Analiza całej sekwencji kodującej genów PRSS1, SPINK1, CTRC, CASR, CFTR metodą NGS.

Badanie w kierunku zespołu Peutza-Jeghersa. Zespół ten charakteryzuje się polipami w jelicie cienkim oraz plamami barwnikowymi na wargach i nosie. Ryzyko zachorowania na raka trzustki
u pacjentów z tym zespołem wynosi 11–36%.

Polecane badanie: Analiza całej sekwencji kodującej genów STK11 metodą NGS.

Onkologiczna diagnostyka genetyczna nie tylko pozwoli określić ryzyko zachorowania na raka trzustki, ale jest też niezwykle ważna przy już zdiagnozowanym nowotworze. Precyzyjna diagnostyka genetyczna jest kluczem do odpowiedniego doboru terapii, a w konsekwencji do pełnego powrotu do zdrowia. Ważnymi badaniami, które warto wykonać z tkanki guza po zdiagnozowaniu raka trzustki to:

Badanie ekspresji EGFR. Nadmierna stymulacja EGFR, czyli receptora naskórkowego czynnika wzrostu prowadzi do zwiększonego namnażania się komórek nowotworowych. W przypadku wykrycia nadmiernej ekspresji EGFR lub mutacji w genie EGFR, odpowiednim wyborem terapeutycznym może okazać się lek z grupy inhibitorów EGFR (np. erlotinib), której blokują negatywne działanie niepoprawnie działającego EGFR.

• Badanie ekspresji EGFR metodą immunohistochemiczną
• Analiza całej sekwencji genu EGFR metodą NGS

Badanie fuzji genowych. Najczęściej badanymi fuzjami są fuzje genów NTRK1/2/3 z innymi genami, co powoduje powstanie nieprawidłowych białek TRK, a ich nieprawidłowe działanie prowadzi do powstania nowotworów. Kolejną występującą u pacjentów z rakiem trzustki fuzją jest fuzja genu RET. Wykrycie fuzji genowych umożliwia terapie przy użyciu takich leków jak larotrectinib, entrectinib i selpercatinib.

• Badanie DNA/RNA z guza nowotworowego w kierunku obecności fuzji NTRK i RET metodą NGS

Badania MMR, MSI i TMB. Określenie stanu predyspozycji do tworzenia się mutacji, które wynikają z upośledzonej naprawy niedopasowania DNA (MMR), niezgodności liczbie powtórzeń nukleotydów w regionach mikrosatelitarnych DNA (MSI) lub ekspozycji na kancerogeny w przypadku TMB. Zaburzenia tego typu często pojawiają się w obrębie genów MLH1, PMS2, MSH2, MSH6.
W przypadku wykazania dMMR, MSI-H i TMB-H istnieje możliwość zastosowania terapii tumor-agnostycznej lub immunoterapii pembrolizumabem.

• Badanie DNA w kierunku wykrycia niestabilności mikrosatelitarnej metodą real-time PCR
• Analiza immunohistochemiczna ekspresji białek MMR
• Kompleksowe profilowanie somatyczne (np. TSO500 Illumina)

Mutacje genu BRAF. W niewielkiej liczbie przypadków raka trzustki występują zmiany w genie BRAF, w szczególności mutacja V600E. Wykrycie mutacji w tym genie umożliwia zastosowanie kombinacji leków dabrafenib/trametinib.

• Analiza całej sekwencji kodującej genu BRAF metodą NGS
• Analiza występowania mutacji V600E metodą RT-PCR

 

Bibliografia:

1. International Agency for Research on Cancer https://gco.iarc.who.int/today/en
2. National Comprehensive Cancer Network. NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology: Pancreatic Adenocarcinoma. V.1.2024. https://www.nccn.org/professionals/physician_gls/pdf/pancreatic.pdf on Feb 5, 2024.
3. Zhen DB, Safyan RA, Konick EQ, Nguyen R, Prichard CC, Chiorean EG. The role of molecular testing in pancreatic cancer. Therap Adv Gastroenterol. 2023 May 12;16:17562848231171456. doi: 10.1177/17562848231171456. PMID: 37197396; PMCID: PMC10184226.
4. Klein AP. Pancreatic cancer epidemiology: understanding the role of lifestyle and inherited risk factors. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2021 Jul;18(7):493-502. doi: 10.1038/s41575-021-00457-x. Epub 2021 May 17. PMID: 34002083; PMCID: PMC9265847.
5. https://www.cancer.net/